Кæрдæг

Уагъылы, уырыссагау «шиповник» кæй хонынц, ууыл ма сбадти ном «хъӕддаг уарди» дæр. Ӕрластой нӕм æй хъарм бӕстӕйӕ, фӕлӕ зайæгой махмӕ дӕр йӕхи хорз хаты. Уæдæ пайда цас хæссы, уый та уын нæ программæйы радзурдзыстæм.

Ныры дуджы тынг сарæх сты нервытимæ баст низтæ. Адæймаг фæвæййы æнахуыр тыхст æмæ тасдзинады уацары. Хонынц сæ панические атаки. Низæй æцæгæйдæр чи хъæрзы, уый йын йæ миниуджытæ хорз зоны. Фыдбылыз æрцæуынæй дæр тæссаг вæййы. Дохтыртӕ сын хостӕ рафыссынц, фӕлӕ нӕ фыдӕлтæ та нервытимӕ баст низтӕн хос крестовникӕй кодтой. Уымӕй уӕлдай ма хæлмæгтæ, сыгъдтытæ, туг дадзинты æвзæр куы цæуа,уый, æмæ ма ӕдыхдзинад дæр. Ромаг дохтыр Диоскорид крестовникы фӕрцы дзæбæх кодта, йӕ доныхуыпп кӕмӕн нӕ цӕуы, уыдоны. Уымӕй уӕлдай ма уыргтæ ӕмӕ мисындзӕг дуртӕй сыгъдæг кодта.

«Хуымӕллӕг», уырыссагау хонынц «хмель». Адӕм ын йӕ миниуджытӕ рагӕй зонынц ӕмӕ дзы пайда дӕр незамантӕй нырмæ кӕнынц. Мах дӕр абон нӕ рагфыдӕлты бафӕзмынвӕнд скодтам ӕмӕ фыцӕм бӕгӕны. Ирон мифологимæ гæсгæ, ацы алӕмӕтон нозт нӕ къухы Сатанайы руаджы бафтыд. Хъыгагӕн, нæртон сылгоймаг цы бӕгӕны скодта, уымӕн йӕ ад никуыуал базондзыстӕм, фӕлӕ йӕ нæ фыдæлтæ куыд фыхтой, уымӕ гӕсгӕ йæ скӕндзыстӕм мах дӕр.

Портулак латинаг æвзагæй тæлмац кæнынц куыд «карчы къах». Ис æм бирæ амæй-ай цымыдисагдæр миниуджытæ. Фыццаджыдæр, у тынг хъæздыг алыхуызон буаргъæдтæй. Сæйрагдæр, витамин А. Хурыскæсæны `рдыгæй нæм дзæгъæлы не `рбафтыд. Сæ хæринаджы уыцы витамин тынг гыццыл ис æмæ алыхуызон кæрдæджытæн стыр аргъ кæнынц, парахат сæ кæнынц сæ зæххыл. Портулакæн йæ ирон ном дæр зонæм. Фæлæ ацы хатт сфæнд кодтам, цæмæй нын æй сымах уæхæдæг зæгъат. Уæлдай нæу, телефонæй æрбадзурат æви йæ комментариты ныффыссат, уый. Чи фæразæй уа, уымæн пайдахæссæг кæрдæджыты баст уæллæй мæхæдæг балæвар кæндзынæн!

«Кæндыс», уырыссагау æй «чемерица» хонынц. Йæ хуызтæ сты 27. Уыдонæй Ирыстоны цалдæр зайы, фæлæ дзы мах æрмæст иу куы райсæм, уæд нæ фæрæдидзыстæм. Сæ миниуджытæ сты æмхуызон. Сæйрагдæр мæ фæнды зæгъын уый, æмæ марг кæй у. Йæ сыфтæй йын чи фæхъæстæ уа, уый фæрынчын уыдзæн. Ромæгтæ кæндысæй мыстыты æмæ алыхуызон зулчъыты мардтой. Фæстæдæр ын йæ миниуджытæ хуыздæр куы базыдтой, уæд дзы райдыдтой дзæбæх кæнын рæуджыты низтæ, хæрæгхæлмаг, суанг ма дзы тæвдниз дæр дзæбæх кодтой. Зæгъын ма хъæуы уый дæр, æмæ дзæвгар рæстæг дохтыртæ йæ ныхмæ кæй тох кодтой, фæлæ дæсны адæмы уый нæ баурæдта. Абоны бон дæр ма дзы бирæтæ тынг пайда кæнынц.

Ацы кæрдæг кæм нæ зайы, Ирыстоны иу ахæм бынат нæй. Æдæппæтæй йæ хуызтæ сты 20 æмæ дзы алкæмæн дæр ис йæхи сæрмагонд миниуджытæ. Уæдæ абон ныхас кæндзыстæм æхсынчъыхосыл, уарзы-нæ уарзыйыл. Иронау ацы дыууæ номы хæссы, уырыссагау «ромашка» чи хуыйны, уыцы зайæгой! Бердзенæгтæ йæ уæлæрвты хæзна хуыдтой. Афтæ стыр аргъ ын кодтой, æмæ-иу æй рынчын йæ фыны куы федта, уæд-иу тагъд рæстæджы адзæбæх. Уый æнæбындур хъуыды нæу — цы буаргъæдтæ дзы ис, уыдон адæймагæн стыр пайда хæссынц.

Латинаг æвзаджы йæ ном дыууæ хайæ конд у æмæ дзы иу хай тæлмац кæны, куыд «къæхты къæпхæн». Къæхты стджыты низтæ дзы дзæбæх кодтой нæ фыдæлтæ. Абон кæндзыстæм, уырыссагау «сныть» чи хуыйны, уыцы кæрдæджы кой. Йæ ирон ном, хъыгагæн, рохуаты баззад. Ма йын уа, уый гæнæн нæй æмæ уæ мах курæм, кæд æй сымахæй исчи зоны, уæд нæм фæхабар кæнут.

Базонгӕ ут мӕцкъуыимӕ. Уырыссӕгтӕ йӕ хонынц брусника. Ахсджиаг зайæгойыл æй банымайæн ис, цы миниуджытæй хайджын у, уыдоны фæрцы. Æппæты фылдæр дзы ис витамин С. Уымæй уæлдай, каротин, ома провитамин А, катехин, витамин В2, сæкæр, минералон цæххытæ, органикон æмæ ма амæй ай пайдадæр буаргъæдтæ. Бæстондæр базондзыстут ацы равдысты.

«Конский щавель», иронау та «хъоло», афтæ хуыйны иуыл цымыдисагдæр зайæгой.

Тынг цымыдисаг кæрдæг у.