Номдзыд актер, зынгæ æхсæнадон архайæг, Уæрæсейы æмæ Цæгат Ирыстоны адæмон артист, режиссер, зарæггæнæг, сценæйы фидауц кæй хуыдтой, кæсынæй æмæ хъусынæй кæмæ не фсæстыты, къахæй сæрмæ æнæхъæнæй дæр æцæг ирон лæг чи уыд- Уататы Зауырбеджы фырт Бимболат ирон аивадӕн бирæ хæрзты бацыд.

Уымæн йæ зарджыты ис уды сыгъдæгдзинад, æцæг уарзт, сæрыстырдзинад. Уымæн йæ зæрдæ цæры аивадæй, хизы ногдæр, бæрзонддæр къæпхæнтæм. Уырдæм, уарзты дунемæ, йемæ хоны, аргъ ын чи кæны, уыцы адæмы.

Йæ фыццаг къахдзæфтæй ирон культурæйы йæхицæн æнæхин фыдæбонæй, йæ бирæвæрсыг курдиатæй бындурон бæрзонд мæсыг чи самадта, уый у Ирыстоны адæмон æмæ Уæрæсейы Федерацийы сгуыхт артисткæ – Медойты Светланæ. Уымæн йæ зарджыты ис уды сыгъдæгдзинад, æцæг уарзт, сæрыстырдзинад. Уымæн йæ зæрдæ цæры аивадæй, хизы ногдæр, бæрзонддæр къæпхæнтæм. Уырдæм, уарзты дунемæ, йемæ хоны, аргъ ын чи кæны, уыцы адæмы.

Дунейы аивадуарзджыты дисы чи бафтыдта ахӕм курдиатӕй Хуыцау кæй фæхайджын кодта, æмæ дзы удуæлдайæ чи барæвдыдта театрдзауты зæрдæ, арф æнкъарæнтæ сæм æвзæрын кæнгæйæ – уый у Ирыстоны уарзон хъæбул, Уырыссаг балеты тæмæнкалгæ стъалы, УФ-йы адæмон артисткæ Адырхаты Светланæ.

Хуыцауы лæвæрд æрдзон курдиатæй хайджын чи фæци, йæ рæсугъд хъæлæс зæрдæмæ арф кæмæн хъары, ирон театры сценæйыл Баллаты Валодяйы чи раивта æмæ ныр театрдзаутæ «ирон булæмæргъ» кæй хонынц, уый у Суанты Семены фырт Хъазыбег. 50 азæй фылдæр кусы Хъазыбег ирон театры, сценæйыл цы сурæттæ сарæзта, уыдоны нымæц та у сæдæйы бæрц.

Абон уын уæ размæ хæссæм нæ аивады æвæрæнтæй рæсугъд зарæг, зарынц Суанты Хъазыбег æмæ Ким.

Уалдзæджы ауæдзы нартхоры нæмыг ныппаргæйæ иу, æмбисонды хъæздыг тыллæджы æрзадæй йæ фæззæг кæмæн фесгуыхт, уыцы фарны лæг уыд хуымæллæггаг Æлбегаты Андрейы фырт Харитон. Кæд йæ биографи хъæздыг нæу, уæддæр йæ ном историйы баззад.

Ивгъуыд æнусы Харитоны кой айхъуыст æгас зæххы къорийыл дæр: уымæн йæ нартхоры хуымтæ уынæг йæ райгуырæн хъæу Хуымæллæгмæ ссыд уæды Советон Цæдисы Коммунистон партийы Центрон Комитеты сæргълæууæг Никита Хрущев. Нæ архивы æз ыссардтон уыцы цауты репортажтæй скъуыддзаг æмæ уын æй уæ размæ хæссын.

Уæрæсейы Федерацийы æмæ Цæгат Ирыстоны сгуыхт артисткæ, дæсны хореограф æмæ кæфтытæ æвæрæг, адæмон кæфтыты дæсны Дзгойты Аллæйæн сценæйы йæ алы кафт дæр уыд чысыл спектаклы хуызæн, концертты амонæг Игорь Гокинати –иу афтæ цымыдисæй рахаста адæмы размæ артисткæйы курдиат, æмæ диссаг!

Чи цæ зыдта, уыдон абон дæр дис кæнынц, йæ бон куыд бацис Аллæйæн, 70-80 азты, уый бæрц гастрольтæ, концерттæ Уæрæсейы æмæ фæсарæнты: Болгари, Германи, Инди æмæ ма бирæ бæстæты.

Аив ӕмӕ зӕрдӕмӕдзӕугӕ хъӕлӕсы хицау, рӕсугъд сылгоймаг, ӕрмӕст уындӕй ӕмӕ кондӕй нӕ, фӕлӕ ма йӕ ирон ӕфсарм ӕмӕ ӕгъдауӕй, йӕ сыгъдӕг уд ӕмӕ зондӕй – ахӕм уыд Цӕгат Ирыстоны сгуыхт артисткӕ, оперон зарӕггӕнӕг Бӕцойты Ларисӕ.

20 азы бакуыста Бӕцойты Лариса йӕ уарзон театры, уыдис ма йӕм бирӕ рӕсугъд фӕндтӕ, фӕлӕ, хъыгагӕн, йæ къухы нал бафтыдысты.

Ирон сценикон аивады тæккæ бæрзонддæр фæлгæсæнмæ чи схызт, уыдоны номхыгъды фыццагдæртæм хауы ирон сценæйы корифей, сфæлдыстадон фæсивæды куырыхон æмæ цæстуарзон ахуыргæнæг – УФ-йы æмæ Цæгат Ирыстоны адæмон артист, Станиславскийы номыл Паддзахадон премийы лауреат, Сланты Къоста.

«Хорз адæм уыдысты», – афтæ загъта кæддæр Къоста, йæ фæстæ цы бирæ цардæгас фæлгонцтæ ныууагъта сценæйы æмæ кинойы, уыдоны тыххæй. Загъта диссаджы фæлмæнæй, раст цымæ йæ сывæллæтты кой кодта… – Зын у артисты цардвæндаг. Дæ уд, дæ хъуыдытæ, дæ зонд… – дæхицæй сараз ног адæймаг, æмæ уый мидæг фæцæр! Уый дын хъысмæт!

Æрмæст йæ иу бакаст, йе уæнгты аив конд, йæ ракъахдзæф, цæхæр цинвæлыст цæстытæ уыдысты нæ дзыллæйæн сæ удæнцой. Уалдзыгон фӕлмӕн хуры тынты хуызӕн сыгъдӕг ӕмӕ фӕлмӕн уыдысты Гӕджынаты Русланы фӕндтӕ ӕмӕ бӕллицтӕ, фӕлӕ, хъыгагӕн, дыууӕ азы размӕ ног азы къæсæрыл Руслан цӕрынхъуагӕй ахицæн цардæй…

Бирæ азты размæ Дзæуджыхъæуы фæзынд æхсæнад «Хæзнадон»-ирон æвзаджы, аивад æмæ адæмон сфæлдыстады артдзæст . Йæ саразæг æмæ разамонæг уыд Цæгат Ирыстоны аивæдты сгуыхт архайæг Сланты Никъалайы чызг, Дауыраты Зойæ. Ирон литературæмæ Зоя бацыд Дауырæйæ.

Ирон литературон дыргъдонмæ аккаг бавæрæн чи бахаста, сыгъдæг ирон æвзагыл чи фыста уацмыстæ, алыхуызон поэтикон ахорæнтæй дæсны нывгæнæгау арæхстджынæй чи пайда кодта, ахæм адæймаг уыд  Дауырæ.