Йӕ райгуырӕн уӕзӕг фенынмӕ бӕлгӕйӕ, цардхъуагӕй Фыдыбӕстӕйы карз Стыр хӕсты йӕ адзал чи ссардта, уыдонимӕ уыдысты Дзуарыхъӕуы цӕрджытӕ Гӕздӕнты Асӕхмӕт ӕмӕ Тасойы авд фырты дӕр.

Дойаты-Гӕздӕнты Милӕ, Гӕздӕнты Дзӕрӕхмӕты чызг йӕ фыды ӕмӕ йӕ фыдыфсымӕрты нӕ зыдта ӕмӕ нӕ федта. Сӕ уӕззау хъысмӕтыл та йӕ зӕрдӕ абон дӕр риссы. Фӕлӕ йæ хъазуатондзинадæй дзыллæйæн кад æмæ ном чи скæны, йæ фарныл ын фарн чи бафтауы, уый сыгъдæг ном баззайы зарæджы. Афтӕмӕй хъӕбатыр ӕфсымӕрты ном дӕр ныр цӕрдзӕн ӕнустӕм.

Бирӕ азты фӕстӕ Сланты кӕстӕр чызг Эллӕ, фыды ад чи нӕ базыдта, Нанайы зӕрдӕрыст ӕмбаргӕйӕ, ныффыста зарӕг, Ирыстоны йӕ чи нӕ зоны, ахӕм нӕй. Абон дӕр ацы зарӕгӕн стыр ахадындзинад ис.

Раджы бадзæбæх сты Фыдыбæстæйы Стыр хæсты риссаг хъæдгæмттæ. Фæлæ нæ дзæбæх кæнынц ныййарджыты, хоты, æфсымæрты зæрдæты ностæ. Йæ зæрдæйы хъæдгом нæ бадзæбæх, цæргæбонты сау зæхмæ джихæй фæкаст зæрдæрыст ныййарæг, æхсæрысæрыхъæуккаг Кобегкаты Сахар дæр.

Фыдыбæстæйы Стыр хæсты Ирыстоны хъæбул, хъæбатыр хæстон лæг, артиллерийы инæлар-лейтенант Гацолаты Аслæмырзæйы фырт Виктор тохы намысы фæндæгтыл фæцыд Мæскуыйæ суанг Берлинмæ, хъæбатырæй хæцыд Калининграды, Воронежы, Ныгуылæн, Цæгат-ныгуылæн æмæ фыццаг Украинаг фронтты.
Курскы къæлæты æмæ Берлиныл тохты сгуыхтдзинæдты тыххæй йын дыууæ хатты дæр хъуамæ радтаиккой Советон Цæдисы Хъæбатыры ном, фæлæ та йын иу цыдæр æфсонæй дыууæ хатты дæр уый бæсты радтой æндæр кадджын хæрзиуджытæ. Уымæ гæсгæ Гацолайы-фырты хуыдтой «æнæ стъалы æцæг хъæбатыр».

Калугæйы облæсты Æнæном бæрзонд цы æстдæс хъæбатыр лæппуйы хъахъхъæдтой, уыдонæй иу уыдис не ‘мзæххон Кæсæбиты Тæтæри.

Æстдæс хъæбатыр хæстоны æгъатыр тох кодтой æнæхъæн æхсæв. Æрмæст сæм бонырдæм æххуыс æрбацыд. 1943 азы, 14 сентябры райсомæй 718-æм æхсæг полчы хæстонтæ бæрзæндмæ куы бабырстой, уæд федтой æвирхъау нывтæ.

Зындгонд зарæджы баззад йæ ном не мзæххон, Кæсæбиты хъæбатыр Тæтæрийæн дæр.

Историон стæтистикæмæ гæсгæ, Цæгат Ирыстоны цæрджытæй алы фæндзæм дæр тох кодта хæсты быдыры. Уымæ гæсгæ Фыдыбæстæйы Стыр хæсты советон адæмы уæлахизмæ стыр бавæрæн чи бахаста, уыцы адæмты номхыгъды фыццаг сты ирон адæм. Уыцы ныфсхаст, хъæбатыр, тыхджын æцæг национ хъайтартæй, Ирыстон сæрбæрзонд кæмæй у, уыдонай иу у Доййаты Тебойы фырт Давид.
⠀
1944 азы СЦ-ы Сæйраг Советы Президиумы бардзырдæй Тебойы-фырты фæсмæрдон саккаг кодтой Советон Цæдисы Геройы номæй.
⠀
Кады зарӕджы баззад йӕ ном Доййаты Тебойы фырт Давидӕн.

Йæ ахуыры бынатæй хæстмæ чи араст, уыдонæй иу уыд æрыгон курдиатджын композитор Къалаты Григорийы фырт Сергей дæр. Йæ хъысмæт дзы цыма хатыртæ куырдта, бирæ азтæ йын кæй нæ радта цæрынæн, уый тыххæй… балæвар ын кодта бирæвæрсыг курдиат. Хӕст ӕгъатыр у, фӕмард уӕззау тохы нудӕсаздзыд Сергей… Рæсугъд зарæджы баззад йæ ном.