Цымæ нæ абоны уазæг куы райгуырд, уæд ын хистæртæ куыд куывдтой æмæ цы ракурдтой? Цымыдисаг кæсы хуымæтæг лæппуйы цардвæндаг. Æнхъæл уыд æмæ профессор суыдзæн æмæ наукон кусджытæн разамынд дæттæн? Йæ хъомылгæнинæгтæ алы бæстæты кæй кусдзысты, йæ зонадон куыстытæ та агас дунейыл кæй апарахат уыдзысты.

Зонындзинæдтæм фæндаг та райдыдта уарзондзинадæй. Математикæмæ… Фæлæ ма уымæй уæлдай нæ абоны уазæг цы уарзы, аргъ цæмæн кæны, зынаргъ ын цы у, цæмæ бæллы? Уый абон базондзыстæм.

Цымæ адæймагæн йæ бон у йе нкъарæнтæ æгомыгæй бамбарын кæнын? Цæстæнгасæй, къухæзмæлдæй, мидбылхудтæй…

Исчи зæгъдзæн – нæ. Фæлæ мæм куыд кæсы, афтæмæй адæймаджы зæрдæ æмбаргæ у, уыйтагъддæр банкъары чи нæ кæмæ цы зæрдæ дары, уый. Уæлдайдæр та уарзондзинад.

Бирæты хъуыдымæ гæсгæ ацы анкъарæн у æппæты сæйрагдæр æмæ алы хъуыддаджы райдайæн. Мæ абоны уазæг дæр уарзы. Уарзы йæ куыст, йæ кæстæрты, йæ райгуырæн бæстæ, алыварс чи ис, уыдоны.

Фæлæ ма уымæй уæлдай йæ зæрдæйы цы ис? Цы сты йæ цин æмæ йæ мæт? Йе стырдæр уарзондзинад?

Уымæй йын йæхи бафæрсдзыстæм. Абоны уазæг у Дудиаты Олег.

Нæ абоны уазæджы республикæйы зонынц се ппæт дæр. Фыццаджыдæр, радиомæхъусджытæ. Йæ хъæлдзæгдзинад-иу цыфæнды æнкъард зæрдæ дæр бахъæлдзæг кодтаид. Æвæццæгæн, уымæн æхсызгон уазæг у адæмы циндзинæдты. Бацагурынц æй, æмæ уый дæр дæр йæхи нæ бавгъау кæны. Æдзух хъæлдзæг æмæ худæндзаст.

Фæлæ зонын, йæ царды зындзинæдтæ дæр уыд, масты ад дæр зоны. Цымæ нын цæ схъæр кæндзæн? Радзурдзæн йæ зæрдæйы цы ис, уый?! Æхсызгонæй æнхъæлмæ кæсын Бирæгъты Аланмæ.

Нæ абоны уазæгимæ куысты фæдыл арæх сæмбæлæм. Æдзухдæр вæййы худæндзаст, мидбылхудгæйæ дæм ракæсдзæн, зæрдиагæй дæ афæрсдзæн.

Алыхуызон министрадты æмæ ведомствæты чи кусы, уыдон алкæд афтæ нæ вæййынц. Цæмæн афтæ рауайы? Кæд нын нæ уазæг уымæн дзуапп раттид. Фæнды йæ миддуне хуыздæр базонын, йе `нкъарæнтæ, йæ зондахаст. Куыд нæм кæсы, сымахмæ дæр цымыдисаг адæймаг фæкæсдзæн. Нæ уазæг у Бекъойты Аслæнбег.

Нæ абоны уазæджы республикæйы цæрджытæ се `ппæт дæр зонынц. Йæ хъæлдзæгдзинад алкæй зæрдæмæ дæр фæндаг ссардта. Уæдæ цы сурæттыл бакуста æмæ сарæзта, уыдон систы зонгæ, сæ ныхæстæ та адæмы `хсæн апарахат сты.

«Хорз хъуыддæгтæ кæнут»…
Ацы ныхæстæ нæ алчидæр арæх фехъусы. Фæлæ сæ æххæст та бирæтæ кæнынц? Бахъуаджы сахат адæймаджы фарсмæ чи æрбалæууы? Æвæццæгæн, фыццаджыдæр, иннæйы рыст чи æмбары, йæхимæ йæ хæстæг чи айсы, ахæм, зæрдæйæ хъæздыг æмæ рæсугъд адæймаг.
Мæ абоны уазæг йæ цард иннæтæн баххуыс кæнынæн снывонд кодта. Ныр бирæтæн у хион æмæ уарзон адæймаг – сæ фыццаг æххуысгæнæг.
Йæ алыварс чи ис, уыдоныл чи ауды, уый йæхæдæг та цавæр у? Йæ зæрдæйы цы æнкъарæнтæ ис? Цы у йæ мæт, йæ цин?
Сымахмæ дæр цымыдисаг кæсы кæй кой кæнын, уый?
Нæ уын æй басусæг кæндзынæн – Хабæты Хандзарифæйы.

Нæ абоны уазæг Рахизфарсы районы райгуырд, уым схъомыл, йæ царды фылдæр бонтæ уым арвыста. Фæлæ йæ канд районы нæ зонынц. Йæ цæстуарзон æххуыс бирæтæ банкъардтой. Æнæзонгæ йын нæу ахуыргæнæджы куыст дæр. Бирæ азты йæ зонындзинæдтæ не вгъау кæны рæзгæ фæлтæрæн. Абон дæр ма йæ зонд, йæ фæлтæрддзинад, йе ххуыс чи бацагуры – никæмæн сæ æвгъау кæны.

Йæхæдæг та. Алцæмæй дæр разы у? Йæ зæрдæ цæуыл риссы? Цæуыл у йæ мæт? Уый йæхицæй хуыздæр ничи зоны. Фæлæ нын кæд абон йæ зæрдæ раргом кæнид.

Дур дæр кæй коммæ кæсы, ахæм адæймаг. Бирæ азты дуртимæ комкоммæ ныхас кæны. Диссаг та уый у æмæ йын уыдон дæр сæхи раргом кæнынц. Афтæмæй, кæрæдзийы æмбаргæйæ, райгуырынц аив æмæ рæсугъд скульптурæтæ.
Дурты æгомыг æвзаг чи æмбары, уыдонæй иу у мæ абоны уазæг. Нæ республикæйы йæ чи нæ зоны, ахæм адæймаг, æвæццæгæн, стæм разындзæн. Бирæ рæсугъд скульптурæтæ сфæлдыста. Бирæты дзы йæ уд бауагъта.
Дурты æвзаг æз не мбарын. Афтæмæй та мын цас æмæ цас цымыдисаг хабæрттæ ракæниккой мæ уазæджы тыххæй.
Фæлæ зындгонд скульптор æргом адæймаг у æмæ мæм куыд кæсы, афтæмæй нын абон йæ зæрдæйы цы ис, уый нæ басусæг кæндзæн. Зæрдиагæй та æнхъæлмæ кæсын Дзбойты Михалмæ.

Æвæдза, ирон адæймаг кæм нæ фесгуыхтис. Культурæ, спорт, политикæ, суанг ма космосы дæр ирон адæймаджы къухфыст фенæн ис. Уый æцæг цау у.

Фæстаг цалдæр боны касттæн Советон Цæдисы рæстæджы ист кинонывтæм æмæ уæлдай æхсызгонæй бакасттæн бæхылбадджыты тыххæй æрмæджытæм.

Æмæ та радон хатт ахъуыды кодтон – куыд стыр æвæрæн бахастой ирон фæсивæд ацы дæсныйад парахат кæнынмæ. Цал æмæ цал æрыгон адæймагæн бауарзын æмæ сæ сразæнгард кодтой бæхылбадæг суæвын. Уый сæхицæй хуыздæр ничи зоны. Фæлæ йæ кæд махæн дæр нæ басусæг кæниккой.

Абон нæ уазæг у зындгонд бæхылбадджытæй иу, ацы куысты сусæгдзинæдтæ иттæг хорз чи зоны, ахæм адæймаг – Хъаныхъуаты Таймураз.

Нæ уазæджы республикæйы се ппæт дæр зонынц. Зонынц æмæ уарзынц. Уæлдай æхсызгон та уый у æмæ йæ ном парахат у нæ бæстæйы иннæ регионты, суанг ма фæсарæнты дæр.