Ирон адæммæ æфсæддон кæддæриддæр кадджын уыд. Алы заманты не мбæстæгты хъæбатырдзинад æмæ лæгдзинад бирæтæ фæзминагыл нымадтой. Уæдæ нæ хъайтарты нæмттæ дæр æгас дунейыл айхъуыстысты.
Искуы æфсæддонтимæ амбæлгæйæ та, мæхи арæх ахæм хъуыдыйыл ацахсын — цалынмæ нæ фарсмæ сты, уæдмæ нæ бон у æдыхст уæвын. Ацы адæм равзæрстой иннæты æмæ дунейы сабырдзинад хъахъхъæныны хæс. Фæлæ зын у æви нæ? Сæ сусæг сагъæстæ цавæр сты, уый та мæм цымыдисаг кæсы. Нæ уазæг у ахæм æфсæддонтæй иу — Фриаты Хъазыбег.

Йæ зæлланг хъæлæс дардмæ æмæ дардæй хъуысы. Йæ ном айхъуыст иу къорд азы размæ, уæд Дзæуджыхъæуы бæрæг кодтой афæдзы хуыздæр зарæг. Конкурс фæцис, уæлахиздзауы зарæг та хъуыст алырдыгæй. Ныр къорд азы цæры Италийы, фæлæ ацы бонты ис Ирыстоны æмæ нын йемæ фембæлынæн фадат фæцис. Нæ уазæг у Цæрикъаты Алан.

Нæ уазæджы йæ æхсæнадон куыстмæ гæсгæ бирæтæ зонынц. Дзæуджыхъæуы æмæ республикæйы царды цы мадзæлттæ уыд, уыдонæн сæ фылдæрæн кæнæ сæ архайæг æмæ аразæг уыд, кæнæ та иу йе ххуыс нæ бавгъау кодта æмæ иу иннæты фарсмæ æрбалæууыд.

Хъæппæрисджын, æнæзивæг, цæстуарзон. Ахæмæй йæ зонынц бирæтæ.Мæнмæ та цымыдисаг кæсы, цымæ æнхъæл уыд æмæ йæ царды фæндаг æхсæнадон куыстимæ афтæ æнгом баст уыдзæн? Цæмæ бæллыд æрыгон чызгæй? Абон æм цавæр фæндтæ æмæ бæллицтæ ис? Уымæй йын йæхи бафæрсдзыстæм. Нæ уазæг та у Хъайтыхъты Тамарæ.

Цымæ нæ абоны уазæг куы райгуырд, уæд ын хистæртæ куыд куывдтой æмæ цы ракурдтой? Цымыдисаг кæсы хуымæтæг лæппуйы цардвæндаг. Æнхъæл уыд æмæ профессор суыдзæн æмæ наукон кусджытæн разамынд дæттæн? Йæ хъомылгæнинæгтæ алы бæстæты кæй кусдзысты, йæ зонадон куыстытæ та агас дунейыл кæй апарахат уыдзысты.

Зонындзинæдтæм фæндаг та райдыдта уарзондзинадæй. Математикæмæ… Фæлæ ма уымæй уæлдай нæ абоны уазæг цы уарзы, аргъ цæмæн кæны, зынаргъ ын цы у, цæмæ бæллы? Уый абон базондзыстæм.

Цымæ адæймагæн йæ бон у йе нкъарæнтæ æгомыгæй бамбарын кæнын? Цæстæнгасæй, къухæзмæлдæй, мидбылхудтæй…

Исчи зæгъдзæн – нæ. Фæлæ мæм куыд кæсы, афтæмæй адæймаджы зæрдæ æмбаргæ у, уыйтагъддæр банкъары чи нæ кæмæ цы зæрдæ дары, уый. Уæлдайдæр та уарзондзинад.

Бирæты хъуыдымæ гæсгæ ацы анкъарæн у æппæты сæйрагдæр æмæ алы хъуыддаджы райдайæн. Мæ абоны уазæг дæр уарзы. Уарзы йæ куыст, йæ кæстæрты, йæ райгуырæн бæстæ, алыварс чи ис, уыдоны.

Фæлæ ма уымæй уæлдай йæ зæрдæйы цы ис? Цы сты йæ цин æмæ йæ мæт? Йе стырдæр уарзондзинад?

Уымæй йын йæхи бафæрсдзыстæм. Абоны уазæг у Дудиаты Олег.

Нæ абоны уазæджы республикæйы зонынц се ппæт дæр. Фыццаджыдæр, радиомæхъусджытæ. Йæ хъæлдзæгдзинад-иу цыфæнды æнкъард зæрдæ дæр бахъæлдзæг кодтаид. Æвæццæгæн, уымæн æхсызгон уазæг у адæмы циндзинæдты. Бацагурынц æй, æмæ уый дæр дæр йæхи нæ бавгъау кæны. Æдзух хъæлдзæг æмæ худæндзаст.

Фæлæ зонын, йæ царды зындзинæдтæ дæр уыд, масты ад дæр зоны. Цымæ нын цæ схъæр кæндзæн? Радзурдзæн йæ зæрдæйы цы ис, уый?! Æхсызгонæй æнхъæлмæ кæсын Бирæгъты Аланмæ.

Нæ абоны уазæгимæ куысты фæдыл арæх сæмбæлæм. Æдзухдæр вæййы худæндзаст, мидбылхудгæйæ дæм ракæсдзæн, зæрдиагæй дæ афæрсдзæн.

Алыхуызон министрадты æмæ ведомствæты чи кусы, уыдон алкæд афтæ нæ вæййынц. Цæмæн афтæ рауайы? Кæд нын нæ уазæг уымæн дзуапп раттид. Фæнды йæ миддуне хуыздæр базонын, йе `нкъарæнтæ, йæ зондахаст. Куыд нæм кæсы, сымахмæ дæр цымыдисаг адæймаг фæкæсдзæн. Нæ уазæг у Бекъойты Аслæнбег.

Нæ абоны уазæджы республикæйы цæрджытæ се `ппæт дæр зонынц. Йæ хъæлдзæгдзинад алкæй зæрдæмæ дæр фæндаг ссардта. Уæдæ цы сурæттыл бакуста æмæ сарæзта, уыдон систы зонгæ, сæ ныхæстæ та адæмы `хсæн апарахат сты.

«Хорз хъуыддæгтæ кæнут»…
Ацы ныхæстæ нæ алчидæр арæх фехъусы. Фæлæ сæ æххæст та бирæтæ кæнынц? Бахъуаджы сахат адæймаджы фарсмæ чи æрбалæууы? Æвæццæгæн, фыццаджыдæр, иннæйы рыст чи æмбары, йæхимæ йæ хæстæг чи айсы, ахæм, зæрдæйæ хъæздыг æмæ рæсугъд адæймаг.
Мæ абоны уазæг йæ цард иннæтæн баххуыс кæнынæн снывонд кодта. Ныр бирæтæн у хион æмæ уарзон адæймаг – сæ фыццаг æххуысгæнæг.
Йæ алыварс чи ис, уыдоныл чи ауды, уый йæхæдæг та цавæр у? Йæ зæрдæйы цы æнкъарæнтæ ис? Цы у йæ мæт, йæ цин?
Сымахмæ дæр цымыдисаг кæсы кæй кой кæнын, уый?
Нæ уын æй басусæг кæндзынæн – Хабæты Хандзарифæйы.

Нæ абоны уазæг Рахизфарсы районы райгуырд, уым схъомыл, йæ царды фылдæр бонтæ уым арвыста. Фæлæ йæ канд районы нæ зонынц. Йæ цæстуарзон æххуыс бирæтæ банкъардтой. Æнæзонгæ йын нæу ахуыргæнæджы куыст дæр. Бирæ азты йæ зонындзинæдтæ не вгъау кæны рæзгæ фæлтæрæн. Абон дæр ма йæ зонд, йæ фæлтæрддзинад, йе ххуыс чи бацагуры – никæмæн сæ æвгъау кæны.

Йæхæдæг та. Алцæмæй дæр разы у? Йæ зæрдæ цæуыл риссы? Цæуыл у йæ мæт? Уый йæхицæй хуыздæр ничи зоны. Фæлæ нын кæд абон йæ зæрдæ раргом кæнид.